Bir yazıçının düşüncəsinə görə kitabını yandırmaqla, onu sosial şəbəkədə lənətləmək, bloka atmaq, öz jurnalına yaxın buraxmamaq arasındakı fərq nədir?
Kitab bir odun parçasından hazırlanır, sonra hazırlanmış vərəqlərin üzərində fikirlər yazılır. Bir zamanlar daşın, dəmirin, taxtanın, dərinin üzərində fikirlər yazılan əşyalara da kitab deyirdilər və saxlayırdılar. Bu gün isə hansısa fikirləri elektron formada yazırlar ki, bu da elektron kitab adlanır. Və ya qədimdə yazıçılar, filosoflar fikirlərini yazıb yaymaq üçün kitabın kiçik vahidi olan vərəqdən istifadə edirdi. İndi isə bunun yerinə, yəni yazıçılar, düşünürlər fikirlərini yaymaq, təbliğ etmək üçün sosial profil və ya səhifələrindən və ya saytlardan edir. O zaman kimsə yayılan vərəqi bəyənməyəndə, qəbul etməyəndə cırıb atırdı, indi isə öz sosial şəbəkəsindəki dostluğundan çıxarır və ya bloklayır. Deməli, kitab fikirlərin yayılması üçün bir vasitədir. Bu da o deməkdir ki, fiziki şəkildə var olan fikirlər məcmusu ilə, elektron şəkildə var olan fikirlər məcmusu mahiyyətcə eynidir. Bir az da aydın olsun deyə, mesajla məktubu müqayisə edin. Bəyəndiyimiz, xoşumuza gələn, ürəyimizcə olan məktubu saxladığımız kimi, mesajı da skrin edib saxlaya bilirik.
Kiminsə, sənin statusuna yazdığı rəyi ondan icazəsiz silməklə və ya onun səninlə eyni fikirdə olmadığını gördüyün üçün bloka atmaqla, onun yazısını öz saytında verməməklə, kitabı yandırmaq eyni əxlaq səviyyəsindədir, məncə, bu da heç yaxşı hal deyil.
Bu bir ayrı məsələ… ikinci məsələ, düşünək ki, kitab almışıq və o kitabı bəyənmirik. Çünki fikirlər zərərli, mənasız, müəllifinin şəxsiyyəti ilə zidd təşkil edir və düşünürsən ki, mən bu kitabı öz rəfimdə görmək istəmirəm və ya kiməsə oxumağa tövsiyə etmirəm. Və ya belə bur şey düşünək, bir kitabı siz oxumusunuz, amma düşünürsünüz ki, heyif zamanımdan… və o kitab haqqında səndən soruşanlara kitab haqqında xoş sözlər və ya müsbət fikirlər səsləndirmirsən və deyirsən ki, məsləhət görməzdim. İndi gələk bizim bir neçə gün öncəki statusumuza və reaksiyalara. Birinin öz maliyyəsi ilə açdığı bir mağazada hansısa kitabı satıb, satmaq istəməməyinə kim qərar verir? Əlbəttə ki, mağaza sahibi. Əgər mağaza sahibi üçün məqsəd sadəcə pul qazanmaqdırsa, orda hər şeyi satar, lap belə alan olsa zibili də satar. Amma bu sahibkar düşünür ki, mənim konkret mövqeyim var, ideologiyam var və buna zidd olan bir şey milyon qazandırsa da, onu təbliğ etmək istəmirəm və satmıram. Yəni belə deyək, biri açıq-aşkar milli düşüncəyə zidd və zərərli təbliğat aparırsa, onun kitabı ilə erməninin kitabı arasında nə fərqi var ki? Bəli, əsər başqa şeydi, müəllifi nə qədər, şəxsiyyətsiz, nə qədər açlaq, nə qədər vicdansız olursa, olsun, yaratdığı möhtəşəm əsərlər ola bilər ki, bu gün bizim öz ədəbiyyatımızda da, xarici ədəbiyyatda da bu cür əsərlər çoxdur və hamımız da ona məhəl qoymadan oxuyuruq. Əsər yandırmaqla, kimisə blok etmək, öz saytında ona yer verməmək eyni düşsncənin məhsuludur. Amma hansısa kitabı evindəki rəfdə görmək istəməməklə, oxumaq istəməməklə, o kitabı satmaq istəməməksə eyni düşüncənin məhsulu.
Gələk, mətləbə, elə şeylər var ki, ona etiraz, özünü yuxarıda göstərmək çox asandır. Çünki kütlənin küyə gedənlərinə bu məqamda xoşa gəlməkdən asan nə var ki? Adını fikir azadlığlna qarşıyıq, kitab dəyərdi, mədəniyyətdir qoyanlara, dədəsi, anası haqqında yazılan həcvlərdən ibarət bir kitab versən, yandırar da, zibil qabına da atar. Çünki öz dədəsidir axı. Adama deyərlər ki, axı bə fikir azadlığı harda qaldı, bunu gələn nəsillər oxumalıdır, bilməlidir. Gör qəbul edər? Məhz bu məqamda, soruşsanız hökmən, qəbul edəcək, çünki sərf etmir cavab.
Bir iki kitab oxuyub, lap belə tonlarla oxusun, durub özünü mədəni və intelegent kimi göstərərək, məsləhət verməsi, teatrda komediyaya baxıb özü kimilərin halına ucadan gülməsini xatırladır adam.
Kitab dəyər deyil, dəyər fikir olar! O da yaxşı fikir, mədəni fikir, hansısa milləti, dövləti, şəxsi, dövləti, dəyəri aşağılamayan fikir olar.
P.S. Azad fikirləri yandırmayın! Xoşunuz gəlməsə, rəfinizdən çıxarın yetər!
Şəmil Sadiq
Hədəf Şirkətlər Qrupunun qurucusu, Baş Direktor f.ü.f.d. dosent
