Bölmə baxışı

Xəbərlər

Xəbərlər

Hədəf Liseyində tətil ərəfəsində müəllimlər üçün geniş təlim və seminarlar keçirildi!

Hədəf Liseyi Bakı və Abşeron filiallarında müəllim heyəti ilə görüşlər, təlimlər və seminarlar təşkil olundu. Bu görüşlərdə müəllimlərin peşəkar inkişafı və təhsil keyfiyyətinin daha da artırılması məqsədilə geniş müzakirələr aparıldı.
Baş direktor Şəmil Sadiq müəllimlərlə ümumi görüş keçirdi. Görüşdə müəllimlərin anonim sorğu vasitəsilə verdikləri təklif və suallar müzakirə edildi və cavablandırıldı.

Hədəf Liseyi filiallarında baş direktor Şəmil Sadiqin heyət ilə ümumi görüşü baş tutdu.
Hər iki filialın müəllimlərinin sorğuda anonim şəkildə qeyd etdikləri təkliflər və suallar Şəmil müəllim tərəfindən cavablandırıldı.
Nəsimi korpusunun icraçı direktoru Vəli Vəlizadənin sinif rəhbərləri və köməkçi müəllimlər üçün “Vəzifə təlimatları və öhdəlikləri” mövzusunda təlimi oldu.
Fənn müəllimləri ilə də görüş keçirildi və Vəli müəllim KİQ 1 imtahanı nəticələrinin analizi, BİQ 1 imtahanına hazırlıq, akademik nəticələrin inkişafı üçün görüləcək işlər, təlim-tərbiyə işinin təşkili üzrə nəticələr və göstəricilər və cari məsələlərlə bağlı danışdı.
Daha sonra isə akademik direktor Təranə Sadıqzadənin “Dərsi dərsdə öyrədək, Balabilgələri qiymət yarışından uzaq tutaq” mövzusunda təlimi müəllimlərə təqdim olundu.

Qurtuluş korpusunun icraçı direktoru Məmməd Məmmədlinin sinif rəhbərləri və köməkçi müəllimlər üçün “Vəzifə təlimatları və öhdəlikləri” mövzusunda təlimi oldu.
Daha sonra isə akademik direktor Fatimə Kərimlinin “Balabilgələri qiymət yarışından uzaq tutaq. Dərsi dərsdə öyrədək” mövzusunda təlimi müəllimlərə təqdim olundu.

Təhsil keyfiyyəti və müəllim peşəkarlığı fokusda olan
Hədəf Liseyi hər zaman müəllimlərinin peşəkar inkişafını prioritet hesab edir. Tətil ərəfəsində keçirilən bu geniş təlim və seminarlar, təhsil keyfiyyətini artırmaq və akademik nəticələri daha da inkişaf etdirmək məqsədilə mühüm rol oynayır.

Hədəf Liseyi ailəsi olaraq müəllimlərimizin zəhmətini yüksək qiymətləndirir və onları təhsilin öncül qüvvəsi hesab edirik!

Xəbərlər

Oxumaq Bacarığı Yüksək, Amma Mütaliə Zəif: Problemlər və Həll Yolları

Azərbaycanda mütaliə vərdişi digər ölkələrlə müqayisədə çox aşağıdır. Təəssüf ki, bu, danılmaz faktdır. Di gəl savadlılıq baxımından müqayisə aparsaq, heç də aşağı sırada olmadığımızı görərik. Yəni statistikalara inansaq, on beş yaşdan yuxarı əhalinin doxsan doqquz faizi oxuyub-yazma bacarığına malikdir. Bu göstərici Avropa ölkələrinin çoxundan yüksəkdir. Yəni oxuya bilirik, amma oxumuruq. Onda necə olur ki, oxuyub-yazma bacarığı yüksək şəxslər dünyagörüşlərini artırmaq, intellektual kimi formalaşmaq üçün mütaliəyə vaxt ayırmırlar? Bu sualın otuz illik tarixi var, itirdiyimiz illəri geri qaytarmaq da, bəlkə, daha otuz ilimizi alacaq. Adətən bu mövzu səslənəndə ilk günahlandırdığımız zümrə gənclik, dövlət qurumu kimi isə Mədəniyyət Nazirliyi olur. Çünki kitab siyasətini formalaşdıran və idarə edən qurum, ilk növbədə, Mədəniyyət Nazirliyi, oxumağa daha çox ehtiyacı olan zümrə isə gənclikdir.

O da var ki, “Gənclər oxumurlar” deyəndə də onlara haqsızlıq edirik. Çünki azdan-çoxdan kitaba yaxın olan elə gənclərdir. Amma iş orasındadır ki, gənclər, əsasən, azərbaycanca yox, türkcə, rusca, qismən də ingiliscə oxuyurlar. Türk ədəbiyyatı, eləcə də türk dilində çap edilən orta statistik xarici ədəbiyyatı belə oxuyan gənclik nə Azərbaycan ədəbiyyatını, nə də azərbaycanca dünya ədəbiyyatını oxumağa meyillidir. Təbii ki, yenə otuz ilin üst-üstə yığılan problemlərinin ucbatından gənclərin Azərbaycandilli ədəbiyyata inamı ciddi şəkildə zədələnib, yazıçılarımızla əlaqələri itib. Etiraf etməliyik ki, oxu vərdişləri daha çox məktəbdə formalaşır. Hazırkı mənzərə isə gənclərin mütaliə vərdişinin məktəbdə yox, sonradan öz imkanları hesabına yarandığını göstərir. Sözügedən vərdiş məktəbdə formalaşsa, müəllimlər onlara kitab tövsiyələri etsələr və gənc nəsil məktəb yaşlarından oxumağa başlasa, elə böyüyəndə də Azərbaycandilli ədəbiyyata maraq göstərərdilər. Ən azından klassik ədəbiyyatla tanış ola bilərdilər. 2004-cü ildə cənab Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə xeyli kitab latın qrafikası ilə nəşr edilib, məktəb kitabxanalarına verilib. Digər məsələ tərcümə ədəbiyyatının azlığı olanların da keyfiyyətsizliyidir. Son dövrlər nəşriyyatlar arasındakı rəqabətin formalaşması keyfiyyətsiz tərcümələrin, demək olar, bazardan çıxması mənasına gəlir. Çünki tərcümə edilən əsərlər sadəcə bir-iki köklü nəşriyyatın yox, ciddi şəkildə rəqabətə qoşulan yeni yaranmış nəşriyyatların da diqqət mərkəzindədir.

Bəli, gənclər ədəbiyyatdan uzaq düşüb, bu da o deməkdir ki, mütaliə vərdişi yaratmaq üçün gecikmişik. Amma gələcək öz əlimizdədir. Bəs nə etməli, haradan başlamalıyıq? Əlbəttə, məktəbdən. Bəs bunu kim etməlidir? Əlbəttə, Elm və Təhsil Nazirliyinin bu sahəyə məsul qurumları. Çünki oxu vərdişlərini məktəb dövründən inkişaf etdirməsək, gələcək nəsillər də eynilə indiki kimi olacaq. Axı “Kitab bilik mənbəyidir” ifadəsi birbaşa Elm və Təhsil Nazirliyinin fəaliyyətini ifadə edir. Onda biliyin mənbəyindən niyə uzaq düşək? Niyə oxu vərdişlərinin inkişafı üçün konsept hazırlayıb xüsusi layihələr həyata keçirməyək?

Hörmətli elm və təhsil naziri Emin Əmrullayevin bir neçə dəfə vurğuladığı oxuyub-anlama səviyyəsinin aşağı olması məsələsi mütaliə vərdişlərinin zəifliyi ilə birbaşa bağlıdır. Belə ki, PISA – 2018 nəticələrinə diqqət yetirsək, aşağıdakı fikrin əsassız olmadığını görərik:

– Azərbaycanlı şagirdlərin oxu üzrə orta balı 389 idi, bu isə OECD ölkələrinin orta balından (487) əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır.

– Azərbaycan bu nəticələrlə təxminən 79 ölkə arasında 67-ci yerdə qərarlaşıb.

Sözügedən nəticələr Azərbaycan məktəblilərinin mətni oxuyub-anlamaqda və təhlil etməkdə çətinlik çəkdiyinin göstəricisidir.

Uzun illər müəllim işlədiyim, orta məktəb təhsili ilə yaxından tanış olduğum üçün deyə bilərəm ki, prosesi müsbətə doğru dəyişmək üçün Elm və Təhsil Nazirliyinin məktəblərdə mütaliə vərdişini formalaşdırmaq istiqamətində atmalı olduğu addımlar çoxdur. Çünki indiki vəziyyəti köklü şəkildə dəyişə bilmiriksə, ən doğru addım sabaha köklənmək olar.

Bir neçə təklifi bu məqalə vasitəsilə tirajlamaqla ümumi konsepsiya hazırlanana qədər, heç olmasa, məktəb direktorları, müəllimlər öz təşəbbüsləri əsasında fərqli nələrsə etmək istəsələr, faydamız olacağını düşünürəm:

Müasir kitabxana infrastrukturunun qurulması və mütəmadi yenilənməsi
Hazırda Azərbaycanda 4500 məktəb kitabxanası fəaliyyət göstərsə də, etiraf edək ki, əksəriyyəti müasir tələblərə cavab vermir. Dövrün intellektual mirasından xəbərdar olmaq üçün zəngin məktəbli kitabxanalarına həmişə ehtiyac var. Bu mənada məktəblərdə oxucular üçün cəlbedici müasir kitabxana mühiti yaradıla bilər. Kitabxanaların uşaqların yaş qruplarına uyğun maraqlı, rəngarəng, tələbata cavab verən və müxtəlif mövzularda kitablarla təmini məqsədəuyğun olar. Düzdür, Elm və Təhsil Nazirliyi hər il məktəb kitabxanaları üçün kitab alır, amma düzünü desək, bu, birmənalı olaraq kifayət deyil. Üstəlik, kitab alışının həcmi və hansı meyarlarla, nə zaman həyata keçirildiyi ilə bağlı nəinki ictimaiyyətin, heç bu sahənin insanlarının da məlumatı olmur. Təklifimiz odur ki, kitab alışı ilə bağlı öncədən elanlar verilsin, nəşriyyatların bu işə cəlbi və təşviqi prosesi yaradılsın.

Məktəb kitabxanaçılarının inkişaf etdirilməsi
Məktəb kitabxanaçılarının təkmilləşməsi, kitabın təşviqi və təbliği istiqamətində görülməli işlər də vacib məsələdir. Təəssüf ki, məktəb kitabxanaçıları adətən dərsliklərin təhvil-təslimi ilə işlərini bitirmiş hesab edirlər. Amma onlara müəyyən imkanlar yaradılsa, kitabla bağlı daimi tədbir və layihələr həyata keçirilsə, seçilən oxuculara, kitabxanaçılara müəyyən stimulverici qiymətləndirmə ilə yanaşılsa, məktəblilərin mütaliə vərdişlərində ciddi canlanma baş verər.

“Məktəblinin oxumalı olduğu 100 vacib əsər” siyahısının müəyyənləşdirilməsi
Vahid mütaliə strategiyasının elan olunması üçün “Məktəblinin oxumalı olduğu 100 vacib əsər” siyahısının tərtibinə ehtiyac var. Siyahı klassik və müasir əsərləri ehtiva etməli, həm məktəb proqramına uyğun olmalı, həm də dövrün intellektual mirasına cavab verməlidir. Bu əsərlərin vaxtlı-vaxtında, təyinatı üzrə mütaliəsi üçün müxtəlif təşviq proqramları işlənə bilər. “Ayın kitabı” və “Oxu saatı” layihələri bu mənada effektiv olar.

“Ayın kitabı” kitabların siniflər üzrə metodiki əsasla aylıq seçildiyi və ayın sonu müzakirə olunduğu layihədir. Eyni zamanda, hər ay müəyyən vaxtlarda “Oxu saatı” təşkil edilə bilər. Bu çərçivədə bütün şagirdlər müəllimlərin rəhbərliyi altında kitab oxuya, müzakirə apara bilərlər. Həmçinin “Oxu saatı”nı interaktiv formatda keçirməklə şagirdlərə oxuduqları kitabları paylaşmaq imkanının yaradılması mümkündür.

Oxucu klublarının qurulması
Məktəblərdə şagirdlər arasında kitab müzakirələrini təşviq edən oxucu klubları yaratmaq mütaliə vərdişinin inkişafına kömək olar. Bu klublarda kitab müzakirələri aparıla, şagirdlərə kitab tövsiyələri verilə və hər ay müxtəlif mövzulara aid kitabların mütaliəsi təşviq edilə bilər. Bu klubların sistemləşməsi məktəb kitabxanalarında tələb-təklif prinsipini formalaşdırar, kitabxanaların effektiv təmininə töhfə verər. Eyni zamanda, bu klublar dövlətin illik mədəni və ictimai siyasətinə elastik reaksiya vermək, bu mənada tematik kitabların oxunmasını təmin etmək baxımından da önəmlidir.

Kitab festivalları və “Oxu Günü” kimi tədbirlərdə şagirdlərin iştirakına şərait yaradılması
Hər il Mədəniyyət Nazirliyinin təşkil etdiyi Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi, o cümlədən Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyasının (ANAİB) təşkil etdiyi Bakı Kitab Sərgisi və Uşaq Kitab Festivalında paytaxt məktəblərində təhsil alan şagirdlərin sistemli iştirakına təşviq planları hazırlana bilər. Bölgələrdə təhsil alanlar üçün isə il ərzində ANAİB-in Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran, Şəki, Quba, Naxçıvan və digər bölgələrdə mütəmadi təşkil etdiyi kitab sərgilərində iştirak tam effektiv təsir bağışlayar. Bir zamanlar start verdiyim “Oxu Günü” layihəsinə, 2018-ci ildən Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən ölkə üzrə elan etdiyi “Oxu Günü” tədbirinin keçirilmə formatına yenidən baxıla, daha praktik hala gətirilə bilər. İl ərzində müəyyən əlamətdar günlər münasibətilə Elm və Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü əsasında silsilə kitab sərgilərinin keçirilməsi bu istiqamətdə atılmış önəmli addım olar. Bu təşəbbüslər uşaqlarda kitab sevgisi yaradar və mütaliədən zövq almağa həvəsləndirər.

Hədiyyəli mütaliə yarışlarının və marafonlarının təşkil edilməsi
Məktəblərdə sistemli mütaliə yarışları təşkil edilə, ən çox kitab oxuyan şagirdlərə hədiyyələrin verilməsi, fərqlənənlərə sertifikatların təqdim olunması, aylıq “Ən yaxşı oxucu” mükafatının təsisi kimi motivasiya tədbirləri həyata keçirilə bilər. Həmçinin ilin əvvəli elan edilən kitablar əsasında siniflər üzrə oxuyub-anlama və sürətli oxu yarışlarının keçirilməsi, ölkə, şəhər, kənd üzrə qaliblərin müəyyənləşdirilməsi, mükafatlandırılması mümkündür. Bu mənada ANAİB-in mütəmadi təşkil etdiyi, hər dəfə coşqu və uğurla yadda qalan “Kitabqurdu” Oxu Marafonu formatı da tətbiq oluna bilər.

Yazıçı, şair və naşirlərlə şagirdlərin silsilə görüşlərinin təşkil olunması
Tədris ili müddətində müxtəlif layihələr çərçivəsində, yaxud əlamətdar günlərdə yerli yazıçı, şair və naşirlər məktəblərə dəvət oluna, onların şagirdlərlə görüşləri təşkil edilə bilər. Bu cür təşəbbüslər şagirdlərin həm yerli və dünyəvi intellektual tendensiyalardan xəbərdar olmasına, həm kitablarını oxuduğu ədibləri yaxından tanımasına, həm də şəxsiyyət kimi yetişməsində uğur qazanmış insanlardan müsbət nümunə götürməsinə səbəb olar.

Müəllimlər üçün mütaliə təbliğatı təlimlərinin təşkil edilməsi
Təəssüf ki, müəllimlər az oxuyur, ona görə də şagirdlərin mütaliəyə təşviqində xüsusi həvəsləndirmə prosesinə uyğunlaşa bilmir. Oxu vərdişinin inkişafına təşviq mövzusunda xüsusi təlimlər təşkil oluna, onlarda müəllimlərin iştirakı təmin edilə bilər. Bu təlim prosesində proqram qurulması, yazıçı və naşirlərin fəal iştirakı mümkündür. Müəllimləri mütaliəyə həvəsləndirmək üçün müəyyən marafonlar da təşkil etmək olar. Bu addım çərçivəsində kitablar seçilə, hər müəllimin oxumalı olduğu kitablar tövsiyə edilə, attestasiya, yaxud sertifikasiyada qoyulan hədəfə çatanlara xüsusi bonus ballar verilə bilər. Üstəlik, müəllimlər şagirdləri həvəsləndirən maraqlı üsul və interaktiv oxu metodları öyrənməklə dərslərdə mütaliə mədəniyyətini dəstəkləyə bilərlər.

Ailə ilə birlikdə oxu təşəbbüslərinin təşviq olunması
Ailələr üçün oxu təşviq planları hazırlamaqla valideynləri də bu prosesə cəlb etmək mümkündür. Valideynlərin uşaqları ilə birgə kitab oxuması şagirdlərin mütaliə vərdişlərinin möhkəmlənməsinə kömək edər.

Rəqəmsal kitab platformalarına əlçatanlığın təmin edilməsi
Məktəblərin rəqəmsal kitab platformaları ilə təmini və şagirdləri elektron kitablarla tanış edilməsi də əhəmiyyətli addımlar siyahısındadır. Bu, oxuma prosesini rəqəmsal mühitə inteqrasiya edərək daha əlçatan və maraqlı hala gətirə bilər. Eyni zamanda, yerli və xarici audiokitab platformaları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində bəzi dərsləri “Səsli kitab”la təmin etmək olar. Bu təşəbbüs yeni nəslin dərsləri öyrənməsinə və sinifdənxaric oxuya yönəlməsinə effektiv təsir göstərər.

Məktəb kitabxanaları və şagirdlərin ədəbiyyat, sənət və elm dərgilərinin abunəliyinə cəlb olunması
Məktəb kitabxanalarının dövri mətbuatla təmini təhsil müəssisələrinin həm ədəbi, həm sənət, həm də elmi yeniliklər prosesini yaxından izləməsinə səbəb olar. Bu mənada yerli jurnalların seçilməsi dərgiçilik ənənəmizə də müsbət təsir edər, həmin dərgilərin yaradıcı heyəti öz strategiyalarını təhsil sisteminə uyğunlaşdırmağa maraq göstərər. O cümlədən müəllim və şagirdlərin faydalı yerli jurnallara abunə yazılması üçün təşviq planı hazırlana bilər. Məktəb kitabxanalarının bu prosesə birbaşa nəzarəti işin daha sistemli və effektiv həyata keçməsinə səbəb olar.

Bütün təkliflərin əlavə müzakirəyə yol açması, formatı və təyinatının araşdırılmasına ehtiyac yaranması istisna deyil. Bu səbəbdən sədri olduğum ANAİB bu prosesdə Elm və Təhsil Nazirliyinə peşəkar dəstək verməyə həmişə hazırdır. ANAİB-in kitabla bağlı bütün tədbirlərinə Elm və Təhsil Nazirliyi həmişə qapı açmış, hətta bir çox sərgilərimizi regional idarələrlə birgə təşkil etmişik. Məhz bu baxımdan inanıram ki, daha ciddi işlərə imza ata bilərik.

ANAİB-in kitab işinin təkmilləşməsi ilə bağlı təkliflərini cənab nazirə göndərməyə hazırlaşırıq. Düşüncə, qayə, amal eyni olanda milli şüurun daha düzgün formalaşması üçün əl-ələ verib işləməyə həmişə ehtiyac var.

Şəmil SADİQ

“Hədəf Şirkətlər Qrupu” MMC-nin qurucu direktoru, fil.ü.f.d., dos.

Xəbərlər

“Vətəndaş A” – Azərbaycan serial tarixində və müəllimlik sənətində yeni era!

“Vətəndaş A” – Azərbaycan serial tarixində və müəllimlik sənətində yeni era!

“Vətəndaş A” serialını rəsmi və qeyri-rəsmi tənqid edənlər var. Sözsüz ki, bunu məqsədli hesab edirəm. Məhz bu seriala görə İTV rəhbərliyinə, filmin ssenari müəllifinə, rejissoruna, ümumiyyətlə, heyətə böyük təşəkkür düşür.
Mənə görə, bu serialı Azərbaycan serial istehsalı tarixində bir dönüş nöqtəsi hesab etmək olar. Həm texniki, həm mövzu, həm də aktyor işi baxımından xeyli irəliləyiş var. Filmin texniki, aktyor işi və sairə məsələləri qoy kinoşünaslar qiymətləndirsin, amma məni düşündürəm mövzu və ona yeni yanaşmadır.
Film Cəfər Cabbarlının “Almaz” pyesi əsasında müasir tələblərə uyğunlaşırılaraq çəkilib. Filmdə günümüzün reallıqları o qədər incəliklə və sevgi ilə yaradılıb ki, əmin olursan ki, film heyəti Azərbaycan sevgisi ilə alışıb yanır. Rüşvətxor, yaltaq məmur, bunun qarşısında əzilən və alçaldılan cəmiyyət, 21-ci əsr olmasına baxmayaraq, geridə qalmış təfəkkür, avamlıq, qorxaqlıq çox qəşəng ifadə edilib və ikrah doğura bilir insanda. Həmçinin günümüzün məktəblərindəki durum, ucqar kəndlərimizdə təhsilin vəziyyətin açıq və çılpaq “tərənnümü” möhtəşəmdir!
Bütün bunlar böyük cəsarət tələb edir ki, bu mesajı da film çox rahat verə bilib.
Müəllim obrazı da yüksək səviyyədə işlənib. Kimlərəsə görə dikbaş, qıcıqlandıran, özündən razı, replikalarından geri qalmayan, hər şeyə etirazçı olan bir obrazdır və bəzən bunu günümüzün müəllim obrazına yaraşdırmırlar. Qətiyyən razı deyiləm, bütün işini gücünü atıb, şəhərin komfortuna yox deyən, ziyalı və intellektual müəllim ucqar bir kəndə maarifçilik arxasınca gedirsə, elə belə də olmalı idi. Bu bizim təfəkkürümüzdə formalaşan qorxaq, ürkək, ehtiyacdan boynubükük gəzən, yalançı təvazökar müəllim kompleksini darmadağın edir, yeni: etirazçı, cəsarətli, qorxmaz, eqoist, mübariz müəllim obrazı yaradır. Əminəm ki, məhz bu obrazdan çoxlu müəllimimiz ilham alacaq. Ona qarşı duran cəmiyyətlə döyüşməkdən qorxmayacaq, mübarizəsindən əl çəkməyəcəkdir.
Ən önəmlisi isə qadın obrazı olması və bunu bir qadın kimi aparmasıdır. Cəbiş müəllim obrazından fərqli olaraq yeni müəllim orbazı yaradır. Hə, bəzilərinin xoşuna həm də müəllimin inancı gəlmir, deyəsən. Halbuki bu cür xarakterlərə məxsus şəxslər gavurun cibini bol edən hacılara qarşı da böyük bir nümunədir. Yeni ideallar açır, qanı yeniləyir. Hələ ki, filmin beş seriyasına baxmışam və baxımlılıq baxımından çox bəyənirəm. O cür cəmiyyətə qarşı elə bu cür müəllim lazımdır ki, prosesi dəyişsin, təsir edə bilsin! Həm də ona görə bəyəndim ki, axır ki, özündənrazı müəllimimiz də oldu )).
Bura qədərki fikrimdə deyə bilərəm ki, film həm də “Ölülər” əsərini də xatırladır, sadəcə müəllim obrazı İskəndərdən fərqli olaraq cəmiyyətin taleyi ilə razılaşmır və döyüşür. Digər obrazlarda demək olar ki, işıq yoxdur. Qonşu – şorgöz şair, iş adamı – fırıldaqçı Hacı, bələdiyyə sədri və direktor – qorxaq rüşvətxor, digərləri isə elə Məşədi Cəfər kimi məzlumlar…
İTV-ni və bütün yaradıcı heyəti təbrik edirəm!

Manşet Xəbərlər

Şəmil Sadiq yaradıcılığı

2000-ci illərdə yaradıcılığa başlayan, ədəbiyyat aləminə şeir və nəsr nümunələri ilə daxil olmaqla bərabər, elmi və müəllimlik fəaliyyəti ilə də məşğul olan Şəmil Sadiq (Şəmil Kamil oğlu Sadıqov) 1978-ci il sentyabrın 3-də Naxçıvan Muxtar Respublika­sında, Babək Rayonunun Nehrəm kəndində doğulmuşdur. C.Məm­mədquluzadə adına 1 №-li orta məktəbdə təhsil aldıqdan sonra 1996-cı ildə BDU-nun filologiya fakültəsinə qəbul olunmuş, baka­lavr və magistr pillələrini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

Ədəbi fəaliyyətə başlamamışdan əvvəl– 2003-2006-cı illərdə AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspirantı olmuş, 2007-ci ildə “Hüseyn Cavid yaradıcılığında qəhrəmanlıq konsep­siyası“ mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Uzun illər fəaliyyəti daha çox müəllimliklə əlaqədar olmuşdur.

Şəmil Sadiqin ilk mətbu əsəri 2002-ci ildə “Yeni Azər­bay­can” qəzetinin Ədəbiyyat əlavəsində işıq üzü görmüşdür. O, uzun müddət əruz vəznində şeirlər yazmışdır. İlk kitabı 2003-cü ildə Ağa Laçınlının ön sözü ilə çap edilmiş “Qəlbin Fəryadı” şeirlər kitabı idi ki, burada da əruz və heca vəznli şeirləri və “Türkün faciəsi” adlı birpərdəli pyesi, həmçinin Hüseyn Cavidin “Azər” poemasının təsiri ilə qələmə alınmış “Əsrimizin Azəri” adlı poeması yer al­mışdır.

Daha sonra Şəmil Sadiq “Kitabi Dədə Qorqud” dastanının motivləri əsasında “Qana qan qarışdı” pyesini yazmış, bu əsər 2005-ci ildə çap edilən eyni adlı kitaba salınmış və pyes 2010-cu ildə Naxçıvan Dram Teatrında səhnələşdirilmişdir.

Şeirlərində Nəsimi və Cavidin təsiri duyulan Ş.Sadiqin, nəsr əsərlərində Cəlil Məmmədzuqulzadə üslubunun, İsa Muğanna ideologiyasının izləri aydın görünür.

2005- 2012-ci illər arasında bədii yaradıcılığında durğunluq hiss edilsə də, Şəmil Sadiq 2013-cü ildə çap edilən “Bu türk daha o türk deyil” şeirlər kitabı ilə yenidən ədəbi mühitdə varlığını gös­tərmişdir.

Şəmil Sadiq daha çox türkçülük ideologiyası ilə bağlı əsərlər yazmağa üstünlük versə də, diqqətə layiq olan əsərlərindən biri kimi, 2012-ci ildə Müşfiq Xanla birgə yazdığı “Ümidlərin izi ilə” romanının adını qeyd etmək olar. Oxucular tərəfindən ciddi rəğ­bətlə qarşılanan bu əsər 2016-cı ildə rus dilində çap edilmişdir.

Roman Xocalı soyqırımında azərbaycanlıların başına gətirilən faciələrdən, gördükləri dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur və bütün bu hadisələr əsərin əsas qəhrəmanı olan Aytəkinin timsalında ümu­miləşdirilir. Roman həmmüəllifli olsa da, verilən müsahibə­lərdən, aparılan təhlillərdən hiss olunur ki, əsərin detektiv-araşdırma his­səsini Müşfiq Xan, lirik-psixoloji təsvirlərini isə Şəmil Sadiq qələmə alıbdır. Əsərin ən güclü tərəfi məhz Aytəkinin ruhunun, yaşantılarının lirik-psixoloji təsvirinin verildiyi, hadisələrin həd­din­dən artıq realistik-çılpaq ifadəsinin müşahidə edildiyi hissələrdə özünü göstərir.

Romandakı hadisələr ermənilərə əsir düşmüş Aytəkinin yaz­dığı gündəlik əsasında qələmə alınır. Amma Xocalı faciəsi ancaq bir rakursdan göstərilmir, bu məhdudluq müşahidə edilmir. Əsas qəhrəman Aytəkin olsa da, ümumilikdə əsir götürülən insanların faciəsi tam bir dolğunluqla əks edilir. Bir qızın başına gətirilənlər bir qadının deyil, ümumilikdə düşmən əlinə düşən qadınların fa­ciəsini realistcəsinə oxucuya çatdıra bilir. Xüsusilə də düşməndən uşaq dünyaya gətirən qadının faciəsi də, psixoloju sarsıntısı da çox dəqiqlik və həssaslıqla qələmə alınmışdır. Xocalıda anadan olan, BDU-nun Tarix fakültəsinin birinci kursunda oxuyarkən Ramillə yaşanan sevgi hissi əsərin sonuna qə­dər də Aytəkinin ruhunda – eyni zamanda da Ramilin ruhunda qo­runub saxlanılır. Bu əsərdə nəinki Azərbaycan ədəbiyyatında, eyni zamanda da son dövrlər dünya ədəbiyyatında hiss olunan belletristika xüsu­siyyətləri, detektiv çalarlar qabarıqdır. Əsərin diqqət çəkən tərəfi– dinamika dəyişikliyi də elə bununla bağlıdır. Birinci hissədə Aytəkinin başına gələn hadisələr əsərin yarısına qədər dinamika ilə inkişaf etdirilir. Ancaq romanın yarısından sonra qəribə bir tələs­kənlik, sürətlənmə hiss olunur. Əsər informasiya baxımından ikinci hissədə daha çox yüklənir. O da xüsusi olaraq qeyd edilməlidir ki, əsərdəki əsir qızın başına gətirilən hadisələrin təsvirindəki çıp­laq­lıq, səmimiyyət və hiperrealizm özünü təsdiqləyir. Aytəkin hissləri, yaşantıları ilə oxucunu özünə inandırır. Aytəkinin düşüncələri o qədər maraqlı bir templə dəyişir ki, onun Allaha üsyan etməsi, özü ilə polemikaya girməsi yetərincə maraqlı alınır. O situasiyanı yaşayan adam, həqiqətən də, üsyan etməli idi. Onun birdən-birə fransıza vurulması, daha doğrusu, insani münasibətə qarşı insani reaksiya verməsi də oxucunu inandırır. Amma müəllifin bir qəh­rəman üzərində fokuslanması digər qəhrəmanın – Ramilin daha zəif xarakter kimi alınmasına səbəb olur. Sevdiyi qadın kirlənmiş, düş­mən əlinə düşmüş bir kişinin 20 il müddətində ülvi hisslərlə ya­şamasından söhbət gedir. Amma Aytəkinin 20 il ərzində baş­qaları ilə münasibətdə ola-ola, “Ramilə xəyanət etdim” deyə-deyə özündə yaşatdığı hislərin ifqdəsi daha dəqiqdir. Əsərin başqa uğurlu tərəflərindən biri də iki müəllifin bir-birini əvəzləməsinin yaxşı qurulmasıdır. Oxucu bunu sezmir, vahid bir əsər kimi qəbul edə bilir. Amma qəbul olunmayan süni detallar var ki, bu da romanın detektiv tərəfi ilə bağlıdır. Bizim əməkdaşın gedib orada üç nəfəri öldürməsi, 20 ildən sonra ermənilərin izinə düşməsi, cəzalandırması, ermənilərin bir-birini məhv etməsi və s. Əsərin yaddaqalan əsas surətlərindən biri də Qədim kişidir. Səbri ilə, uzaqgörənliyi ilə seçilən Qədim kişinin xilası bu hadisədə açar rolu oynayır. Çünki Aytəkin haqqında əsas informasiya daşı­yıcısı odur.

“Ümidlərin izi ilə” romanı Şəmil Sadiqin yaradıcılığında əhə­miyyət daşıyan nümunələrdən birincisidir. Onun “Odərlər” romanı isə müəllifin ölkədən kənarda da tanınmasında mühüm rol oynamış, Türkiyədə, daha sonra isə Almaniyada çap edilmişdir. Roman Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Qızıl Kəlmə” mükafatına layiq görülmüşdür. “Odərlər” romanının ön sözünü müəllifin özünə ustad hesab etdiyi İsa Mu­ğan­na yazmışdır. “Hüseyn Cavid yaradıcılığında qəhrəmanlıq konsepsiyası” adlı dissertasiya müdafiə edən, filologiya üzrə fəlsəfə elmləri doktoru adını alan yazıçı “Odərlər” əsərində tez-tez Hüseyn Cavidi də yada salır, onun qəhrəmanlarına göndərmələr edir.

Odərlər Dədə Əfəndi deyilən bir ağsaqqal tərəfindən idarə olunur. Dədə Əfəndi türkün dastanı “Kitabi-Dədə Qorqud”dakı Dədə Qorqudun prototipidir. Postmodern estetikada yazılan əsərdə təsadüfi deyil ki, kəşfiyyata yollanan beş qəhrəmanın, beş igidin əsas tapşırıqlarından biri işğal altında olan Şuşa şəhərində Cıdır düzündəki mağaralardan birində gizlədilmiş kitabı, türkün keçmişindən bəhs edən sirli mətni tapıb gətirmək olur. Vətən müharibəsində qazanılan qələbənin yetişməsində bu cür əsərlərin də rolu az olmayıb və “Odərlər”in də zəfər çalmağımızda olan müəyyən payını qeyd etməliyik. Əsər Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimova həsr olunub. Elə romanın qəhrəmanları da Mübariz İbrahimov igidliyində, ruhunda olan gənclərdir. Onlar beşi də ölümün gözünə dik baxaraq, qorxmadan, çəkinmədən düşmənin üzərinə gedirlər. Bu igidlərin hər biri üçün ən ali həqiqət vətənə sevgi, vətənə sədaqətdir. Hətta onların arasında dini əqidələri bir-birindən fərqli olanlar da var. Biri qatı dindardır, biri sünni, biri şiədir, digəri deistdir və sair. Ancaq son məqamda onların hər biri üçün hər şeydən üstün vətən, millət sevgisidir, türkçülükdür.

2015-ci ildə müəllifin “Arvadsız kişi” hekayələr kitabı, 2016-ci ildə isə “Yuxu maşını” adlı uzun hekayəsi işıq üzü görmüşdür. “Arvadsız kişi” adlı hekayələır kitabı Şəmil Sadiqi bu dəfə Cəlil Məmmədquluzadə məktəbinin davamçılarından biri kimi üzə çı­xarır və bu nümunələrdəki yumoristik kalorit, yerli məişətlə, düşün­cə tərzi, xarakter və ruhla bağlı spesifik xüsusiyyətlərin dəqiqliklə tutulması və təsvir edilməsi onda olan yaradıcı potensialın fərqli yönünü nümayiş etdirir. Aparılan yaradıcılıq axtarışlarının hər dəfə müəllifi fərqli istiqamətlərə apara bildiyini, fərqli nəticələr ala bildiyini nümayiş etdirir.

Şəmil Sadiq öz ənənəvi mövzularına, inandığı ideyalara yeni əsərlərində də sadiqdir. Müəllifin “Qorqud atanın dedikləri” və “Qara tut ağacı” əsərlərində türk yurdunun, ulusunun fəlsəfəsinə dair bir çox məsələlərə işıq tutulur. Geniş miqyaslı tədqiqat əsəri təsiri bağışlayan “Qorqud atanın dedikləri” kitabındakı hər yazının özünəməxsus ruhu var. Elə bir ruh ki, oxucuyla müəllif arasında səmimi bir bağ yaradır. “Qara tut ağacı” adlı kitabda isə yazıçının hekayələri və esseləri toplanıb. Amma müəllif hekayələrlə esselərin bir-birindən kəskin konturlarla ayrılmasına qarşıdır. Əksinə, kitabında bu konturların itməsinin, esse ilə hekayənin, ədəbiyyatla həyatın iç-içə keçməsinin tərəfdarıdır.

Şəmil Sadiq eyni zamanda bir maarifçidir. Onun “İnsan mühəndisi” adlı kitabı elmi-kütləvi janrda qələmə alınıb. Kitabda müasir təhsilimizin əsaslı problemləri, hazırkı dünyada işlək olan təhsil konseptlərinin analizi, ən yeni tendensiyaların tətbiqi metodları, məktəb-valideyn-şagird üçlüyünün səmərəli əməkdaşlığı, çağımızın şagirdinə yanaşma üsulları və s. məsələlər geniş şəkildə təhlil olunub. “İnsan mühəndisi” kitabı “Bir kitab oxu, bir ağac ək!” sosial mesajı verən xüsusi tərtibatla hazırlanıb. Belə ki, kitabın üz qapağının arxa tərəfinə, həmin kitabın ərsəyə gəlməsində kəsilən bir ağacın əvəzinə yeni ağac əkmək üçün toxum yerləşdirilib. Oxucular həmin toxumu asanlıqla çıxararaq əkə və bu missiyanı tamamlaya bilərlər. Müəllif bu mesajla XXI əsr təhsilinin yetişdirdiyi insanın təbiəti qorumağa borclu olduğuna işarə edir.

Şəmil Sadiqin elm, maarif sahəsinə verdiyi töhfələr arasında “Hədəf Konsepti”  misilsizdir. Vəsait müəllifin 25 illik pedaqoji təcrübələri və dünyadakı innovativ təhsil metodlarının milli təhsilimizə uyğunlaşdırılması əsasında hazırlanıb. Əsas məqsədi milli dəyərlərə söykənərək müasir təfəkkürlü, yeni dövrün tələblərinə cavab verən “Bilgə” insanlar yetişdirmək olan “Hədəf” konseptinin əsas prinsipləri bunlardır: özünüdərk, sağlamlıq, bacarıq, yaradıcılıq, bilik.

Şəmil Sadiq naşir kimi də fəaliyyət göstərir. Belə ki, o, 2008-ci ildə şəxsi təşəbbüsü və səyi nəticəsində “Hədəf Kursları” MMC-ni, 2009-cu ildə Hədəf Nəşrləri MMC-ni, 2020-ci ildə Azərbaycan Nəşriyyatlar Assosiasiyası İctimai Birliyini təsis etmişdir. “Hüseyn Cavid Yaradıcılığında qəhrəman konsepsiyasi” adlı monoqrafiyanın, orta məktəb şagirdləri üçün “Azərbaycan dili”, “Ədəbiyyat”, xaricdə yaşayan azərbaycanlılar və xarici vətəndaşlar üçün “Azərbaycan dilini öyrənirəm” dərs vəsaitlərinin müəllifi, uşaqlar üçün “Dədə Qorqud” və “Azərbaycanımızı tanıyaq” adlı layihələrin ideya müəllifi və redaktoru, Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin keçirdiyi “Oxu Günü” layihəsinin təsisçisidir.

2005-ci ildə “İlin ən yaxşı müəllimi” müsabiqəsində iştirak etmiş, “Ədəbiyyatın İnternetlə Tədrisi” mövzusunda açıq dərs verərək ilin ən yaxşı müəllimi adına layiq görülmüşdür. 2006-2007-ci illərdə  Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Qiymətləndirmə şöbəsinin Azərbaycan dili üzrə Kurikulum layihəsində milli məsləhətçi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 2010-cu ildə Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutunda  “İlin Ən Yaxşı müəllimi” seçilmişdir. 2010-cu ildə Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü münasibətilə Fənlərin Dostluğu Olimpiadasını, 2014-cü ildə “Anamın kitabı” ədəbi mükafatını təsis etmişdir. “Yuxu maşını” kitabına görə Rusiya Yazıçılar Birliyinin təşkil etdiyi “İlin yazarı-2018” Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülüb.

2016-cı ildə təsis edilən “Ustad” ədəbiyyat və sənət dərgisinin layihə rəhbəri və baş redaktorudur. “Ustad” jurnalının əsas məqsədi ədəbiyyatın ölkədə təbliğini təmin etmək, sənət nümunələrini geniş oxucu kütləsinə çatdırmaq, müxtəlif sənət sahələrində öz möhrünü vurmuş, kulta çevrilmiş şəxsləri cəmiyyətə tanıtdırmaqdan ibarətdir.

I Türk İnteqrasiya Olimpiadasının ideya müəllifi və layihə rəhbəridir. Türk İnteqrasiya Olimpiadası Türk dünyası dövlətləri və milli qurumlarının məktəbliləri arasında ilk dəfə keçirilən olimpiadadır.

Bir müddət “Vətən Övladı” qəzetinin redaktoru olmuşdur.  33 elmi-metodik, 8 bədii kitabın, 50-yə qədər elmi məqalənin müəllifi və ya həmmüəllifi, onlarla kitabın redaktoru və rəyçisidir. 2021-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə “Tərəqqi”  medalı ilə təltif edilmişdir.

Xəbərlər

Azərbaycan yazıçıları niyə xaricdə çap edilmir

Azərbaycan yazıçıları niyə xaricdə çap edilmir

Yaxşı sualdır, yaxşı da cavabları var. Çünki yazıçı, naşir, kitabçı olaraq hamımızı düşündürür. Bir nəfər çıxıb deyəcək ki, heç Azərbaycanda normal çap edilib satılır ki, xaricdən danışırsınız? Etiraf edim, bu da əla sualdır. Bəlkə də, hər şey buradan başlayır elə… Zənn edək ki, bu məsələni həll etmişik, bizi xaric düşündürür. Ona görə də ikinci problemdən başlayım, bəlkə, yazının sonunda buna da gəlib çıxdıq.
Suala sualla cavab verək: “Kim Azərbaycan yazıçısını dünyaya təqdim etdi, təbliğ elədi ki, xarici naşirlər də tanıyıb çap etsinlər?” Bəli, hər şey buradan başlayır. İndi bir-iki yekəqalstuk yazıçımız, ya da yan-yörələrindəki, gələcəyini yanlış olaraq onların quru təşəkkürnamələrinə bağlayan 45+ yaşlı “gənc yazarlar” çıxıb deyəcəklər ki, niyə çap edilmir? Bəs filankəs, filankəs, filankəs… Elə bu başdan bildirim ki, çap olunmur deyəndə kiminsə kitabının hansısa xarici dilə tərcümə edilib şəxsi əlaqələri, haram, halal yolla qazandığı pulu hesabına xahiş-minnətlə çap olunub anbarlarda yatan, ona-buna hədiyyə edilən kitabları nəzərdə tutmuram. Sualım budur ki, niyə hansısa xarici nəşriyyat azərbaycanlı müəllifin əsərinin müəllif hüquqlarını alıb, qonarar ödəyib, kitabını çap edib açıq satışa çıxarmır? Sualımın əsas məğzi budur. Bəli, hazırda belə yazıçılarımızı barmaqla saymaq olar: bir, iki, üç…
Bunun ilk səbəbi Azərbaycan nəşriyyatlarının düz-əməlli inkişaf etməməsi, strategiya və marketinq planının olmamasıdır. Dünya kitab bazarı çox ciddi inkişaf yolu keçib. Biz isə bu yola çox qısa müddətdir, boylanmışıq. Fəaliyyət dövrü iyirmi ili aşan bir-iki yerli nəşriyyatın adını çəkə bilərik, vəssalam. Onların da heç bir ənənəsinin olmadığını, bu sistemin qurulmasında özlərindən sonrakılara heç bir yol göstərməməsini, nümunə olmamasını görürük. İlk dəfə – 2015-ci ildə Frankfurt Kitab Sərgisinə gedəndə gördüm ki, bizim boy göstərən nəşriyyatlarımızın nümayəndələri orada sadəcə kimdənsə, yaxud xarici ölkələrin qrantı hesabına müəlliflik hüququ alıb, azərbaycancaya tərcümə edib satmaqla məşğuldurlar. Düzdür, çox vacib məsələdir, amma bunda da geridəyik. Son beş ilə qədər (o zaman Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası (ANAİB) hələ yaranmamışdı) bir nəşriyyat görmədim ki, hansısa yerli müəllifin əsərlərini ingilis dilində kataloqlaşdırıb başqa ölkələrə təklif etsin. Demək olar, yox dərəcəsində idi. Xarici sərgilərdə dövlət hesabına qurulan stendlərdə hələ də bu ənənə yoxdur.
Gənc müəlliflərimizin, lap elə klasssiklərimizin, xarici nəşriyyatları maraqlandıracaq yazıçılarımızın yer aldığı hansısa vahid kataloq yoxdur. Bunu kim etməli idi?
Birinci növbədə, aidiyyəti qurumlarımız, sonra nəşriyyatlarımız və nəhayət, müəllif hüquqları agentliklərimiz.
Yenə sonuncudan başlayıram, sizcə, Azərbaycanda özəl müəllif hüquqları agentlikləri varmı, Azərbaycan yazıçılarının, rəssamlarının, bəstəkarlarının beyin məhsullarını xarici təşkilatlara təqdim edib, satıb həm özünə, həm də müəllifinə gəlir cəlb edə bilsin? Qısaca cavab: “Yoxdur!” Bu işi ya agentliklər edə bilər, ya da nəşriyyatlar. Nəşriyyatlarımızda ona görə yoxdur ki, bu sektor inkişaf etməyib, etdirilməyib, o əməkdaşı saxlayacaq güc və motivasiya yetərli deyil.
Nəşriyyatlarımız ya o gücdə olmayıb ki, müəlliflərlə müqavilə bağlasın, onların əsərini alsın, qonarar versin, çap etsin, hətta onu dünya bazarına çıxarsın, ya da buna heç marağı da olmayıb. Çünki burada ciddi gəlir yoxdur, milli təəssübkeşlik də cib doldurmur axı. Azdan-çoxdan gözə görünən müəlliflərimiz isə çırpınır, çabalayır. Aralarında bir-iki nəfərin bəxti gətirib, tale üzünə gülüb, ölkədə az-maz tanınır, oxunur ki, bu da heç bir halda kifayət deyil. On milyonluq ölkədə əsəri beş min tiraj satılan maksimum üç müəllif adı çəkə bilərik. Vəssalam. O da özlərinin hesabına. Özlərini təbliğ edərək, təqdim edərək, döyüşərək. Yenə deyirəm, tiraj sayı deyəndə öz məmur dostlarının, şəxsi imicinin hesabına hansısa dövlət qurumuna satmağı, təqdim etməyi nəzərdə tutmuram. Ondan danışıram ki, kitabı nəşriyyat çap edir, bazara çıxarır və təbii yolla formalaşmış oxucular alıb oxuyur.
Görəsən, nəşriyyatlarımız bu işi niyə təşkil edə bilmir? Çünki ölkəmizdə mütaliə səviyyəsi çox aşağıdır, kitaba maraq məktəblilərdən başlayaraq yuxarı yaş qruplarına qədər ürəkaçan səviyyədə deyil. Ona görə də naşir hələ Biləcəridən o tərəfə keçə bilmir, sözügedən problemlərlə əlləşir. Buradakı məsələni həll etməmiş boylanıb sərhədin o tərəfinə baxa bilmir. Niyə mütaliə səviyyəsi aşağıdır? Çünki dövlət kitabxanalarında klassiklərdən başqa – 80-ci illərdən bu tərəfə formalaşan müəlliflərin əsərləri yoxdur. Niyə yoxdur? Çünki dövlətin kitab sahəsinə ayırdığı pullar göyə sovrulub, bu sahəyə ciddi yanaşılmayıb, kitabxanalar, kitab mağazaları bağlanıb. Bunun da müqabilində müəlliflər ya formalaşmayıb, ya da yazdıqlarını oradan-buradan tapdıqları kiçik məbləğlə çap edib öz əhatələrinə, dost-tanışlarına hədiyyə ediblər. Bu da ona gətirib çıxarıb ki, yazıçılıq, naşirlik, kitabçılıq sənayesi fomalaşmayıb. Ona görə də başqa nəticə gözləməyə dəyməz.
İkincisi, Azərbaycan ədəbiyyatının xaricdə tanıdılması üçün hələ də hansısa dövlət fondu yoxdur ki, bu işi üzərinə götürsün, sözügedən sahədə fəaliyyət göstərsin, strategiya qursun, təbliğat-təşviqat işi ilə məşğul olsun. Uzun illər əvvəl çoxbilmiş məmurlarımız bu adla Türkiyədə nəşriyyat təsis etdirdi. Özü də, tanış-tunuş, qohum-əqraba əli ilə. Sonra başladılar, bir neçə gənc yazıçının əsərlərini türk dilində çap etdirməyə. Axırı da heç nə… Buradan pul silindi, bir-iki rəsmi tədbirdə ortaya qoyub başına fırlandıq, alqış dedik, boy boyladıq, soy soyladıq, bir neçə universitetin, tədqiqat mərkəzinin kitabxanasına hədiyyə etdik, vəssalam.
On beş ildən çoxdur, bu işlə məşğulam, Türkiyədəki bircə kitab mağazasında azərbaycanlı müəllifin əsərinin satıldığını görməmişəm. Olmazdı ki, ədəbiyyata dəstək fondu yaradılsın, nəşrlər xarici naşirlərə təqdim edilsin? Bunun üçün yeni nəsə icad etməyə ehtiyac yoxdur. Əksər ölkələrdə belə fondlar var. “Vikipediya”dan götürdüyüm Türkiyə nümunəsini azərbaycancaya tərcümə etmədən – olduğu kimi bura yerləşdirirəm:
“TEDA nedir?

Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığınca yürütülen ve kısa adı TEDA olan “Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk Kültür, Sanat ve Edebiyat Eserlerinin Dışa Açılımını Destekleme Projesi”; Türk kültür, sanat ve edebiyatıyla ilgili Türkçede veya başka bir dilde yayımlanmış eserlerin, çeviri ve yayım marifetiyle yurt dışında tanıtılmasını sağlamak için yurt dışında veya yurt içinde faaliyet gösteren yayıncılara teşvik veren bir çeviri, yayım ve tanıtım destek programıdır.
2005 yılında başlatılan TEDA Projesi, Türkiye’nin kültürel ve edebi birikimini yabancı okurlara kendi dillerinde okuma olanağı sunar. Böylelikle Türk yazarların eserlerinin uluslararası kitap pazarlarında görünürlüğü desteklenmiş olmaktadır.
Bakanlıkça yürütülen TEDA Projesi ile Türk edebiyatının dünya çapında dolaşımını desteklemek amacıyla TEDA Danışma ve Değerlendirme Kurulunca uygun görülen başvurular desteklenmektedir”.
Yaxşı, bəs bizdə bu işi kim görməli idi? Ya Mədəniyyət Nazirliyi, ya da Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi. Halbuki Tərcümə Mərkəzinin fəaliyyət istiqamətlərindən biri də “Azərbaycan ədəbiyyatının beynəlxalq aləmdə, xarici ədəbiyyatların Azərbaycanda tanıdılması və təbliği işinin həyata keçirilməsi”dir. Amma biz bu qurumlardan hansınınsa bu sahə ilə məşğul olduğunu görmürük.
Tarixində ilk dəfə olaraq Türkiyədə keçirilən TÜYAP Kitab Sərgisində bu il qonaq ölkə Azərbaycan olacaq. İndiyə qədər heç bir kitab sərgisində qonaq ölkə olmamışıq. Bu ilkdir. Bu sərgidə Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə 15, öz imkanları hesabına 10 nəşriyyat – 30 nəfərdən çox yazıçı, şair, ziyalı 2 – 4 noyabr tarixlərində Türkiyədə səfərdə olacaqlar. Kitab sahəsi ilə məşğul olan belə geniş heyətlə ilk dəfə xarici sərgidə iştirak edəcəyik. Daha bir ilk o olacaq ki, sözügedən sərgidə əksəriyyəti dövlət sifarişləri ilə işləyən mətbəələr, dövlət mükafatlarının kölgəsində gəzişən müəlliflər yox, öz ayaqları üstə durmağa çalışan nəşriyyatlar, yazıçılar iştirak edəcəklər. Çox sevindirici haldır. Bir neçə gün əvvəl mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov səfər proqramı ilə tanışlıq və təqdimat üçün nümayəndə heyətini qəbul etdi, xeyli müzakirə apardıq. Nəyi necə edəcəyimizlə bağlı xeyli danışdıq. Naşirlərin haqlı-haqsız irad və şikayətləri dinlənildi. Amma o qədər işi keçən illərdə görməli idik, görməmişik, indi tökülüb üst-üstə, altından çıxmaq uzun müddət tələb edir. Buna görə adamın nə nazirliyin indiki komandasını qınamağa dili gəlir, nə də naşirləri. Amma yenə ümidvericidir ki, hər görülən iş yandırılan çıraqdır. Ümid edirəm, nazirliyin yandırdığı bu çıraq sönməyəcək, alovlanacaq, alovlanacaq və dünyaya işıq salacaq.
Bir məsələni də qeyd edim ki, 2021-ci ildə yaradılan ANAİB-in 27 üzvü var, onlardan da 20 nəşriyyat bu sərgidə iştirak edəcək. 10 naşir dövlət, 10 nəfər naşir öz hesabına. Bundan əlavə, birliyə üzv olmayan 5 naşir də dövlət hesabına iştirak edəcək. Böyük hadisədir; 25 naşir dünyaca məşhur sərgiyə qatılır. Ən azından bəhsə-bəhs yaxşı bir işin qulpundan yapışmaq imkanı olacağına ümid edirəm. Güman edirəm ki, naşirlərimiz menecerlik bacarıqlarını ortaya qoyacaq, hərəsi, heç olmasa, beş azərbaycanlı müəllifi qardaş türk naşirlərinə təqdim edəcək, satışına nail ola biləcək. ANAİB heyəti olaraq artıq bir neçə ildir, bu sahədə çalışır, sərgilərdə qarşımıza bu məqsədi qoyuruq. Bunun üçün nəşriyyatlar müəlliflərə, müəlliflər naşirlərə inanmalı, aralarında razılıq olmalı, xaricdə tanınmaq üçün bir-birilərinə etibar etməlidirlər. Son bir neçə ildə çox az naşir xarici həmkarına müəlliflik hüququ satmağa nail olub. Bu kiçik də olsa, uğurdur. Hansısa xarici ədəbiyyatı çap edən naşir ilk olaraq o kitabın satılmasında maraqlıdır; bu da həmin kitabın təbliğinə yol açır.
Görüşdə bu məsələ ilə bağlı nazirliyə təklif etdim ki, heç olmasa, otuz kitabın xaricdə çapı üçün müəyyən büdcə ayrılsın, türk naşirlər bu kitabları alıb çap edə, təbliğatı ilə məşğul ola bilsinlər. Heç olmasa, ədəbiyyatımızı Türkiyədə tanıda bilək. Ümid edirəm, qonaq ölkə kimi fondumuzun yaradılacağı günə qədər son zamanlar bu sahəyə xüsusi diqqət ayıran Mədəniyyət Nazirliyi dəstək verə biləcək.
Sonda onu da qeyd edim ki, kitab ümummilli məsələdir, bu, təkcə özəl sektorun ümidinə buraxılmamalı, həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən dövlətimizin resursları ilə dəstək görməlidir. Tez-tez deyilir ki, bu biznesdir, dövlət buna niyə dəstək olmalıdır, gedin, özünüz çalışın-vuruşun. Haqlı söz olsa da, düzgün yanaşma hesab etmirəm. Kitab, mədəniyyət birbaşa dövlət dəstəyinə həmişə ehtiyac duyub və duyacaq da. Onun üçün də güclü və böyük mədəniyyətə sahib ölkəmizi sadəcə mədəniyyətimizlə təbliğ edə bilərik. Burada isə sən, mən yox, biz olmalıdır.
P.S. Bu qədər etiraz, şikayət, giley-güzar yazdığım üçün qınana bilərəm: “Sən kimə nə məsləhət verirsən?” – deyənlərə öncədən şəxsimin və sahibi olduğum şirkətin gördüyü bir neçə işi xatırladım. XAN Nəşriyyatı İsa Muğannanın, Əzizə Cəfərzadənin, Rüstəm Behrudinin, Salam Qədirzadənin, müasir yazıçılardan Əziz Yaqubzadənin, Tamerlan İsmayılzadənin, Elayın, Xəyalə Muradın və özümün bir neçə əsəri yer alan ingiliscə kataloq hazırlayıb, İstanbul, Şarja, Frankfurt kitab sərgilərində xarici nəşriyyatlara təqdim edib. Bu il keçirilən Frankfurt Sərgisi üçün Məhəmməd Füzulinin 530 illyinə həsr edilmiş kiçik kitabçanı 300 tirajla çap edib sərgi iştirakçılarına hədiyyə etmişik. Hər dəfə xarici sərgilərə bu məqsədlə gedir, dostlarımızı şəxsən maarifləndirməyə çalışıram. Sərçənin daşıdığı su kimi olsa da, hələlik bacardığımız və gücümüz çatan budur.

Şəmil SADİQ,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Hekayə Xəbərlər

Peşəsinin ustadı və fəhləsi…

Deyirlər ki, Qulu Məhərrəmlinin 70 yaşı olur. Düzü, mən inanmıram, siz də inanmayın. Qulu müəllimin sözü də, özü də həmişə cavandır. Uzun illərdir ki, şəxsi tanışlığımız var, amma Azərbaycan mətbuatı, ədəbiyyatı, elmi, mədəniyyəti onu çoxdan tanıyır. Ən azı yarım əsrdir, bunu deyəndə fikirləşirəm ki, axı o gəncdir. Necə olur ki, onun bir əsrə yaxın yaşı var. Elə məsələ də burasındadır ki, ustadlar heç zaman qocalmır. Hər zaman dövrünün gənci olur. Çünki həmişə yeni fikir, yeni ideya, yeni vizyon sərgiləyə bilirlər. İnsanlar iki cür yaşlanır, biri sadəcə təqvimdə, biri də cisimdə, ağılda. Qulu müəllim təqvimdə yaşlananlardır. Çağı heç vaxt bitməyənlərdəndir o…
Həmişə gənclərin yanında görürük, harda gənclik var, orda Qulu müəllim var. Aramızda 25 yaşa qədər fərq var, məhz bundan öncəki cümləni yazanda “Harda gənclik var, orda Qulu var” yazdım, sonradan redaktə etdim. Çünki bu münasibəti özü yaradıb. Onu tanıyanların hamısı elə bilir ki, Qulu müəllim onun sinif yoldaşıdır, məhəllə uşağıdır.
Qulu müəllim fikirləri qocalmayan adamdır. Onunla söhbət edəndə, müzakirələr aparanda heç vaxt heç kim deyə bilməz ki, onun yanında özünü biliksiz, təcrübəsiz hiss edirəm. Çünki o uzun ömrün təcrübəsi və zəngin biliyi ilə qarşısındakını sındırmaz, onun anlayacağı dildə, onun eşidəcəyi tərzdə danışar. Sadə, rəvan, obrazlı, amma baməzə söhbətlərini eşitmək adamı motivasiya edir, həvəsləndirir.
Filososf şairimiz Hüseyn Cavid deyirdi: “Mən fəqət hüsnü-xuda şairiyəm, yerə enməm də səma şairiyəm”, Mikayıl Müşfiq isə deyirdi “Göyə uçmam da zəmin şairiyəm”. Bu iki möhtəşəm fikri birləşdirsək, Qulu müəllimdə ifadəsini görə bilirik. Çünki Qulu müəllim səma düşüncəli, zəmin təcrübəli adamdır. Öz peşəsinin həm ustasıdır, həm də fəhləsi. Məhz buna görə Qulu müəllim sevilir, sayılır, yuxarı başa çəkilir. Çünki buna sonuna qədər layiqdir.
Sadəlik onun həyat tərzidir, amma sadəlövhlük yox. Arada düşünürsən ki, bu adamın işi-gücü yoxdur, bütün gənclərin tədbirlərində, təqdimatlarında iştirak edir, çıxışlar edir, yazılar yazır. Sanki hər kəsə yetməyə çalışır. Amma sonra görürsən ki, Qulu müəllimin əsərləri çap edilir, universitetdə tələbələrlədir, elmi yazılar yazır…
Qulu müəllimin gəncliyini, zəhmətkeşliyini görmək istəsəniz, onun sosial şəbəkədəki fəaliyyəti ilə tanış olun deyərdim.

Təbrik edirəm, ustad, sizə can sağlığı, sevgi dolu uzun ömür arzu edirəm!

Xəbərlər

Azərbaycanın ilk dəfə “fəxri qonaq ölkə” olduğu 41-ci İstanbul Beynəlxalq Kitab Sərgisinin açılışı keçirilib

Azərbaycanın ilk dəfə “fəxri qonaq ölkə” olduğu 41-ci İstanbul Beynəlxalq Kitab Sərgisinin açılışı keçirilib
Noyabrın 2-də 41-ci İstanbul Beynəlxalq Kitab Sərgisinin açılışı keçirilib.
“Uşaqlıq şənlikdir” şüarı altında TÜYAP kompleksində təşkil olunan sərgi bu il ölkəmiz üçün xüsusilə əlamətdardır. Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan ilk dəfə sərgidə “fəxri qonaq ölkə” qismində iştirak edir.
Sərginin açılışında İstanbul valisi Davud Gül, Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov, İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsinin başqanı Ekrem İmamoğlu, TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev, Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədr müavini Günay Əfəndiyeva, Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Kitabxanalar və Nəşriyyatlar Baş İdarəsinin rəhbəri Taner Bəyoğlu, Türkiyə Yayınçılar Birliyinin sədri Kenan Kocatürk, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sədrinin birinci müavini Xalq yazçısı Çingiz Abdullayev, Xalq yazıçısı Elçin, eləcə də ölkəmizdən və Türkiyədən tanınmış və gənc yazarlar iştirak ediblər.
TÜYAP Sərgi Kompleksinin rəhbərliyindən İlhan Ersözlü çıxış edərək 41-ci İstanbul sərgisi münasibətilə təbriklərini çatdırıb.
İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsinin başqanı Ekrem İmamoğlu, Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Kitabxanalar və Nəşriyyatlar Baş İdarəsinin rəhbəri Taner Beyoğlu, Türkiyə Yayınçılar Birliyinin sədri Kenan Kocatürk, İstanbul valisi Davud Gül, sərginin “fəxri yazarı” Yalvaç Ural və başqaları çıxış edib, sərginin əhəmiyyətini vurğulayıb.
Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov çıxış edərək tədbir iştirakçılarını salamlayıb, belə bir nüfuzlu sərginin “fəxri qonaq ölkə”si olmaqdan məmnunluq duyduqlarını diqqətə çatdırıb. Sərgi haqqında məlumat verərək Azərbaycan nümayəndə heyətinə göstərilən yüksək qonaqpərvərliyə görə təşəkürünü bildirib, sərginin işinə uğurlar arzulayıb.
Daha sonra tədbir iştirakçıları sərgi məkanında Azərbaycan stendinin açılışında iştirak ediblər. Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə ölkəmizin böyük stendi qurulub.
Stenddə Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası İctimai Birliyinə üzv 20- dən çox nəşriyyatın ümumilikdə 2000-dən çox nümunəsi də yer alır. Birliyin sədri Şəmil Sadiq naşirlərlə birlikdə sərgi ziyarətçilərini qəbul edərək ədəbi müzakirələr keçirib, imzalı kitablarını hədiyyə edib. Müəllifin “Od Erler” romanı sərgi ziyarətçiləri tərəfindən xüsusi maraqla qarşılanıb.

Xəbərlər

Qubada sahibkarlarla görüş keçirildi!

Qubada sahibkarlarla görüş keçirildi!

Qubada sahibkarlarla görüş keçirildi!

25 oktyabr 2024-cü il tarixdə “Quba Şahdağ” otelində Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA), Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının, Quba Rayon İcra Hakimiyyətinin, Türkiyənin Azərbaycandakı Səfirliyinin tərəfdaşlığı, “MÜSİAD Azərbaycan”, “Founder Club” və “Quba İş Adamlarına Dəstək” platformasının təşkilatçılığı ilə sahibkarlarla görüş keçirildi. Tədbir zamanı “Quba İş Adamlarına Dəstək” platformasının “Niyə Quba?” adlı təqdimatı oldu.
Hədəf Şirkətlər Qrupunun Baş direktoru Şəmil Sadiq və Baş direktorun müavini Elvin Əliyev görüşdə iştirak etdilər.
Qeyd edək ki, Hədəf Şirkətlər Qrupu layihənin sponsorlarından biridir.